«ایران بر خلاف انتظار سایرین برای رساندن نفت به دست دیگران راه‌های ساده بهتری را سراغ دارد. انتقال‌های متعدد کشتی به کشتی آن هم با رادار خاموش از جمله این تکنیک‌هاست».

در حالی یکی از نفتکش‌های ایرانی توجه جامعه جهانی را به خود جلب کرده است که کارشناسان و ناظران صنعت نفت تحت تأثیر راز بزرگتری قرار گرفته‌اند: شکار بقیه ناوگان ایران.

گرنت اسمیث در بلومبرگ با بیان این مطلب نوشت: این اقدامات منجر به استفاده از روش‌های مبتکرانه‌تری برای ردیابی کشتی‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی در مورد مقدار نفت خامی که مخفیانه وارد بازارهای جهانی شده است، می‌شود. یکی از دلایل این موضوع این است که کشتی‌ها از زمان تشدید تحریم‌ها عمدتا وارد دوران «تاریک» خود شده‌اند. آنها نشانگر موقعیت مکانی خود را خاموش می‌کنند تا مبادا مسیر مبادلاتشان لو برود.

دوین ژوگان، مدیر جهانی اطلاعات نفتی در شرکت جنس اسکیپ در دنور کلرادو می‌گوید: «ایران در عین اینکه یک جعبه سیاه است، اما یک جعبه سیاه نیست» زیرا راه‌هایی برای کشف فعالیت‌های مخفیانه وجود دارد. «ایران بر خلاف انتظار سایرین برای رساندن نفت به دست دیگران یا پر کردن بشکه‌های انبار شده خود، راه‌های ساده بهتری را سراغ دارد.»

رئیس جمهور آمریكا پس از پاره كردن توافق قبلی برنامه هسته‌ای ایران، راه‌های معاملات تجاری ایران را تنگ‌تر کرد تا تهران را برای پذیرش یک توافق متفاوت تحت فشار قرار دهد. این درگیری‌ها ایجاد انواع روابط خصمانه، از تهدید ناوهای جنگی تا شلیک به هواپیمای بدون سرنشین جاسوسی آمریکایی را به دنبال داشته است. این اتفاقات توجه معامله‌گران نفت خام را به خود جلب کرده است. آنها همیشه تشنه اتفاقاتی هستند که بر قیمت جهانی نفت اثر می‌گذارد.

وزارت امور خارجه آمریکا در تلاش است تا صادرات ایران را به «صفر» برساند. با این حال بیژن زنگنه وزیر نفت ایران تأکید کرده است که ایران «روز و شب» برای ادامه داشتن فروش نفت در حال فعالیت است و تعدادی گزینه پنهان نیز برای ممکن ساختن این امر نیز وجود دارد.

اگر یک نکته وجود داشته باشد که شرکت های نظارت کننده ایران با آن موافق باشند این است که آمریکا هنوز به هدف خود نرسیده است؛ چرا که معاملات نفت هنوز در جریان است. اما به دلیل روش شناسی متفاوت، تحلیلگران در مورد میزان صادرات نظر متفاوتی دارند. صادرات روزانه می‌تواند به اندازه چند صد هزار بشکه، کم باشد یا بیش از 1 میلیون در روز باشد؛ این میزان به اندازه صادرات نفت این کشور در طول تحریم‌های وضع شده توسط باراک اوباما، همتای سابق ترامپ است.

دنیل گربر، مدیر اجرایی شرکت ردیابی نفتکش‌های مستقر در ژنو با نام پترولاجستیک اس ای می‌گوید: «ایران در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری طی 40 سال گذشته مرموز شده است. برآوردهای متنوعی از تخمین صادرات آنها در صنعت نفت وجود دارد. اما وجود برخی مشکلات حسابداری باعث شده است تا به اشتباه ارقام و اعداد بسیار بالایی برای رقم صادرات عنوان شود.»

گربر گفت که ایران اکنون به سختی می‌تواند یک سوم از میزان نفت خود را در مقایسه با تحریم‌های وضع شده قبلی در یک دهه پیش، جابجا کند. وی گفت در برخی برآوردهای دیگر به جای محاسبه نفتی که به خارج از ایران حمل می‌شود، نفت بارگیری شده موجود در نفتکش‌ها یا نفت ذخیره شده داخلی نیز در محاسبات لحاظ شده است. به همین دلیل ارقام بسیار فراتر از واقعیت عنوان می‌شود.

وی گفت: «دولت ترامپ به طور بی‌سابقه‌ای در كاهش صادرات نفت ایران موفق عمل کرده است.» به گفته گربر، پترو لاجستیک می‌تواند جزئیات مربوط به حجم و نوع نفت خامی را که در محموله‌های فردی جابجا می‌شود و همچنین خریداران آنها را شناسایی کند.

به عقیده برخی از ناظران ایران ، تصاویر ماهواره‌ای تجاری اقدامی مهم به نظر می‌رسد. کپلر، یک شرکت کارشناسی که در پاریس تأسیس شده است، با ارائه چنین تصاویری در کنار اطلاعات دیگر مانند داده‌های گمرکی و گزارش‌های موسسه‌های بندری منبع خوبی در این زمینه به شمار می‌رود.

طبق برآورد کپلر، ایران توانسته است محموله‌های نفتی محدودی را به چین، بزرگترین مشتری خود ارسال کند. همچنین برخی از آنها را روانه ترکیه و سوریه کند.

به گزارش آسوشیتدپرس، نفتکش آدریان دریای 1، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در نزدیك بندر تارتوس سوریه شناسایی شد. این نفتکش که توجه جامعه جهانی را به خود جلب کرده بود در اوایل ژوئیه توسط ارتش انگلیس در نزدیكی جبل الطارق توقیف شد.

به گفته سماح احمد، کارشناس كپلر، ایران از تکنیك‌های مختلفی برای جلوگیری از ردیابی نفتکش‌ها استفاده می‌كند؛ «انتقال‌های متعدد کشتی به کشتی آن هم با رادار خاموش» از جمله این تکنیک‌هاست.

کسی از حقیقت خبر دارد؟

با این وجود، كپلر می‌گوید که صادرات تا حد زیادی کاهش داشته است. صادرات نفت ایران از زمان خروج ترامپ از توافق هسته‌ای در ماه مه 2018، با کاهش 90 درصدی به تنها 400 هزار بشكه در روز رسیده است.

همایون فلكشاهی ، دیگر کارشناس این شركت معتقد است: «هرگز هدف ترامپ برای كاهش صادرات ایران به صفر محقق نشده است. با این وجود دولت ترامپ به وضوح در اعمال فشار حداکثری بسیار موفق عمل کرده است.»

سارا وخشوری، رئیس مشاوران اس وی بی انرژی اینترنشنال در واشنگتن دی سی می‌گوید که حجم واقعی فروش نقدی ایران احتمالاً بسیار کمتر است.

برخی از محموله‌ها برای بازپرداخت بدهی‌ها به چین فروخته می‌شوند. برخی دیگر بدون گذراندن مراحل گمرکی به داخل انبارهای امانی منتقل می‌شوند، به این معنی که آنها هنوز متعلق به ایران هستند. به گفته وخشوری به همین دلیل فروش کل در ماه ژوئیه ممکن است به اندازه 100 هزار بشکه در روز باشد.

در مقابل، ژئوکگان ژنزکیپ معتقد است که «مقدار قابل توجهی از تولید فراتر یا کمتر از ارزیابی‌های تشخیص داده شده است. او به جای استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ترافیک نفتکش‌ها، از تصاویر ماهواره‌ای گاز‌های شعله‌ور در میادین نفتی استفاده می‌کند تا سطح فعالیت در آنجا را سنجیده و تولید را محاسبه کند.

ژئوکگان می‌گوید: «ایران با سرعت بسیار بالایی در حال پیشبرد فعالیت‌های خود در میادین جدید واقع در منطقه غرب كارون است.»

او برآورد می‌کند که تولید ترکیبی نفت خام و میعانات در سه ماهه اول 2018 فقط 15 درصد کاهش داشته است. به عقیده او ممکن است این رقم در حال حاضر به 3.9 میلیون بشکه در روز رسیده و این کشور صادراتی در حدود 500 هزار تا 1 میلیون در روزداشته باشد.

این تولید اضافی لزوماً فروخته نمی‌شود. به نظر می رسد تولید مازاد در منابع سرزمینی مثل منابع ناشناخته مانده زیرزمینی و منابع واقع شده در دریا ذخیره می‌شود.

در نتیجه، مقاومت شگفت‌انگیز صنعت نفت ایران ممکن است چندان طول نکشد. با پر شدن منابع ذخیره‌سازی ، ممکن است تولید نیاز به کاهش داشته باشد.

ژئوکگان می‌گوید: «همه ما مخازن پر شده را مشاهده کرده‌ایم. همچنان دیده‌ایم که این مخازن از نفتی که تا به حال استفاده نشده است، پر شده‌اند. آنها به سمتی پیش می‌روند که ممکن است دیواره منابع آنها از شدت گنجایش نفت ترک بردارد. از این نقطه تولید آنها وارد سراشیبی سقوط خواهد شد.» 

منبع: عصر ایران